Illegale permanente bewoning van recreatiewoningen is in Nederland een groot probleem. Per gemeente kunnen de regels hierover verschillen, maar wat niet verschilt zijn de handhavingsmogelijkheden waaruit een gemeente kan kiezen. Vaak gaat een gemeente over tot oplegging van een last onder dwangsom bij handhaving van illegale permanente bewoning van recreatiewoningen. In dit artikel leg ik uit hoe dit in zijn werk gaat.
Invorderingsbeschikking bij illegale permanente bewoning recreatiewoning
Illegale bewoning van een recreatiewoning is het permanent bewonen van een vakantiehuis in strijd met het bestemmingsplan. Dit is een overtreding waartegen het college van burgemeester en wethouders in beginsel moet optreden. Meer informatie over de beginselplicht tot handhaving vindt u in een eerder artikel dat ik hierover schreef. Voordat de gemeente toekomt aan handhaven, moet de gemeente bewijzen dat sprake is van een overtreding. Als het college hierin slaagt, dan is de volgende stap het in de gaten houden of de illegale bewoner binnen de gegeven termijn de illegale bewoning van het vakantiehuis staakt. Dit volgt uit artikel 5:31d Awb. Als de illegale bewoning niet binnen de gegeven termijn wordt gestaakt, dan moet de bewoner de dwangsommen gaan betalen. Om deze dwangsommen te kunnen innen geeft de gemeente een invorderingsbeschikking op grond van artikel 5:37 Awb af. Bij het afgeven van de invorderingsbeschikking aan de bewoner moet de gemeente opnieuw aantonen dat sprake is van illegale bewoning van het vakantiehuis. De gemeente moet dus aantonen dat de last is verbeurd.
Deugdelijke en controleerbare vaststelling feiten en omstandigheden
Invorderingsbeschikkingen moeten zijn gebaseerd op een deugdelijke en controleerbare vaststelling van relevante feiten en omstandigheden. Dit dient te worden gedaan door een deskundige medewerker van de gemeente die alle bevindingen uitgebreid schriftelijk opstelt. Uit de bevindingen moet duidelijk blijken dat de bewoner niet binnen de gegeven termijn de illegale bewoning heeft gestaakt en dat dus kan worden overgegaan op het innen van de dwangsommen. Eventuele onvolledigheden in het rapport dat de deskundige medewerker van de gemeente heeft opgesteld, kunnen worden gerepareerd door ander bewijsmateriaal zoals foto’s. Samenvattend moet de gemeente duidelijk aantonen dat sprake is van illegale bewoning. Dit is een hele opgave voor de gemeente. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de uitspraak van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State van 29 januari 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:256). De Raad van State oordeelde dat in de controlerapporten concrete informatie ontbrak over de huurbetaling en de wijze waarop de verhuur van de recreatiewoning tot stand was gebracht. De enkele aanwezigheid van arbeidsmigranten in de woning was niet genoeg om te concluderen dat de illegale bewoning niet was gestaakt. In dit geval was er dus geen sprake van deugdelijke en controleerbare vaststelling van feiten en omstandigheden.
Onherroepelijkheid dwangsombesluit in invorderingsprocedure
Uit de hierboven aangehaalde uitspraak van de Raad van State van 29 januari 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:256) volgt ook dat het college van B&W over kan gaan tot invordering van dwangsommen (en dus het afgeven van een invorderingsbeschikking) voordat het besluit tot opleggen van een dwangsom onherroepelijk is. Als er dan toch een procedure wordt gestart over de invorderingsbeschikking, volgt uit artikel 5:39 lid 1 Awb dat beide procedures gezamenlijk behandeld worden. Als het besluit tot opleggen van een dwangsom eenmaal onherroepelijk is, dan staat in beginsel de rechtmatigheid hiervan vast. Uit uitspraken van de Raad van State (onder andere van 27 februari 2019, ECLI:NL:RVS:2019:624en 24 juli 2019, ECLI:NL:RVS:2019:2562) volgt dat in een uitzonderlijk geval toch nog de rechtmatigheid van het besluit tot opleggen van een dwangsom ter discussie kan worden gesteld. Van een uitzonderlijk geval is bijvoorbeeld sprake als het duidelijk is dat er geen overtreding is of dat betrokkene geen overtreding heeft gepleegd. Medische klachten of het niet kunnen vinden van woonruimte zijn niet genoeg om te kunnen spreken van een uitzonderlijk geval. In genoemde uitspraken is geen sprake van een uitzonderlijk geval. Een uitzonderlijk geval is wel aan de orde in een uitspraak van de Raad van State van 20 september 2017 (ECLI:NL:RVS:2017:2547). Hier is de last onder dwangsom opgelegd aan de verhuurder van een recreatiewoning. De Raad van State oordeelt dat de last onvoldoende concreet is waardoor onduidelijk is wat de verhuurder moet doen om de illegale situatie te beëindigen. Bovendien is een andere last onder dwangsom die de verhuurder is opgelegd voor permanente bewoning van een andere woning op het zelfde vakantiepark, door de rechter als onrechtmatig bestempeld. Dit andere geval gaat over dezelfde feiten en omstandigheden. Van een uitzonderlijk geval is dus niet snel sprake.
Zwaarwegend belang aan invordering dwangsom
Als de invorderingsbeschikking is gebaseerd op een deugdelijke en controleerbare vaststelling van relevante feiten en omstandigheden, dan dient te worden overgegaan tot inning van de dwangsommen. Uit jurisprudentie en artikel 5:37 Awb volgt dat aan het belang van invordering een zwaarwegend belang moet worden toegekend. Onder bijzondere omstandigheden kan van invordering geheel of gedeeltelijk worden afgezien. Er is niet snel sprake van een bijzondere omstandigheid. Het niet kunnen vinden van een betaalbare woonruimte is bijvoorbeeld geen bijzondere omstandigheid waardoor invordering geheel of gedeeltelijk achterwege dient te worden gelaten. Dit volgt uit een uitspraak van de Raad van State van 15 augustus 2018 (ECLI:NL:RVS:2018:2706).
Advies
Illegale bewoning van een recreatiewoning is het permanent bewonen van een vakantiehuis in strijd met het bestemmingsplan. Dit is een overtreding waartegen het college van burgemeester en wethouders moet optreden. Vaak gaat een gemeente over tot oplegging van een last onder dwangsom bij handhaving illegale permanente bewoning recreatiewoningen. In dit artikel leg ik uit hoe dit in zijn werk gaat en welke aspecten hierbij een belangrijke rol spelen. Meer weten over toepassing van de last onder dwangsom? Ik leg het u graag telefonisch uit.
